เที่ยวเชียงใหม่: วัดช้างน้ำ

ประวัติศาสตร์วัดช้างน้ำ

วัดช้างน้ำ หมู่2 ต.สันผักหวาน อ.หางดง จ.เชียงใหม่

จากการขุดแต่งพบว่าวัดช้างน้ำ (ร้าง) มีโบราณสถานที่สำคัญดังนี้ เจดีย์และวิหาร (โบราณสถานหมายเลข 2) สร้างอยู่บนฐานเดียวกัน โดยวิหารสร้างหันหน้าไปทางทิศตะวันออก เจดีย์อยู่ด้านหลังวิหาร, อุโบสถขนาดเล็ก (โบราณสถานหมายเลข 3) ผังพื้นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า สร้างหันหน้าไปทางทิศใต้ อยู่ใกล้กันกับวิหารทางมุมตะวันออกเฉียงเหนือ วิหารและอุโบสถมีร่องรอยการก่อสร้างหรือบูรณะอย่างน้อยที่สุด 2 ครั้ง โดยการก่อสร้างหรือบูรณะครั้งหลัง ได้ยกพื้นใช้งานของโบราณสถานให้สูงขึ้นประมาณ 60-80 เซนติเมตร

Picture	Hotels	Class	Location	Price
	Le Meridien Chiang Mai Hotel		Chiang Mai City	103 USD

โบราณสถานหมายเลข 1(อาคารไม่ทราบหน้าที่การใช้งาน) อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเจดีย์ เป็นอาคารผังพื้นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ยกเก็จทางด้านหน้า 1 ครั้ง พบร่องรอยการก่อสร้างหรือบูรณะอย่างน้อย 2 ครั้ง ครั้งแรกสร้างหันหน้าไปทางทิศตะวันออก ต่อมาน่าจะมีการปรับให้อาคารหันหน้าไปทางทิศเหนือโดยการก่อสร้างมุข หรือชานทางด้านเหนือเพิ่มเติม, โบราณสถานหมายเลข 4(อาคารไม่ทราบหน้าที่การใช้งาน) อยู่ทางทิศใต้ของเจดีย์ สร้างหันหน้าไปทางทิศเหนือ ลักษณะเป็นอาคารผังพื้นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีมุข หรือชานทางด้านหน้า
โบราณสถานอื่นๆ เช่น บ่อน้ำ (โบราณสถานหมายเลข 5 และ 8) ที่มีร่องรอยว่าเดิมเป็นบ่อน้ำก่ออิฐหน้าวัวเป็นรูปวงกลม และต่อมามีการก่ออิฐปากบ่อใหม่เป็นรูปสี่เหลี่ยมทับลงบนบ่อรูปวงกลม นอกจากนี้ยังพบโบราณสถานอื่นๆที่ก่อด้วยอิฐเป็นรูปสี่เหลี่ยม จัตุรัส สี่เหลี่ยมผืนผ้าอีก 3-4 แห่ง ทั่วบริเวณวัด อาคารโบราณสถานทั้งหมดอยู่ในกำแพงวัดรูปสี่เหลี่ยมเกือบจัตุรัส มีช่องประตูทางเข้าที่กึ่งกลางกำแพงทั้ง 4 ด้าน ทางทิศเหนือมีซุ้มประตูโขง รวมพื้นที่ในกำแพงวัดประมาณ 4 ไร่

ทิศทางการหันหน้าของวัดโดยทั่วไปแล้ว วัดในล้านนา มักมีแบบแผนการก่อสร้างค่อนข้างตายตัว คือ วัดมักจะสร้างให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออก โดยมีเจดีย์เป็นประธานของวัด วิหาร และซุ้มประตูโขง สิ่งก่อสร้างหลักทั้ง 3 นี้มักจะวางตัวตามแกนทิศ ตะวันตก-ตะวันออก แต่สำหรับวัดช้างน้ำ (ร้าง) จะเห็นได้ว่า เจดีย์และวิหารสร้างให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออก แต่ซุ้มประตูโขงอยู่ทางทิศเหนือ ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่า เส้นทางสัญจรหลัก (ถนนหรือแม่น้ำ) อยู่ทางทิศเหนือ วัดจึงสร้างให้หันหน้าไปทางทิศเหนือ แต่ขณะเดียวกันก็ยังยึดถือคติการสร้างเจดีย์และวิหารให้หันหน้าไปทางทิศตะวันออกอยู่

การกำหนดอายุโบราณสถานในเบื้องต้น วัดช้างน้ำน่าจะสร้างในสมัยหริภุญไชยตอนปลายหรือสมัยล้านนาตอนต้น ราวพุทธศตวรรษที่ 18-19และมีการใช้งานต่อเนื่องมาถึงพุทธศตวรรษที่ 22-23และพื้นที่บริเวณนี้น่าจะมีการอยู่อาศัยของมนุษย์มาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายหรือสมัยหริภุญไชยตอนต้น